Onderzoek naar stress bij mensen met een ernstige verstandelijke beperking

Het welbevinden van een cliënt kan onder druk komen te staan. Ondanks de goede zorg die er op de locatie wordt geboden, ontstaan er soms toch moeilijke situaties. Er is dan sprake van emotionele of psychische ontregeling. Dit kan komen omdat de omgeving niet goed aansluit of door de kwetsbaarheid van de cliënt zelf -vrijwel altijd trouwens een wisselwerking tussen die twee-. Een cliënt raakt dan ontregelt en dat kan zich uiten in verschillende klachten; stemmingsproblemen, angsten, passiviteit of agressie bijvoorbeeld. Er is dan iets nodig. Er zal goede diagnostiek en behandeling moeten plaatsvinden. Hier zal zowel de cliënt zelf, het team van begeleiders als de omgeving waarin de cliënt verblijft onderdeel van zijn.

Behoefte aan meer kennis

De kennis die er nodig is om bij mensen met een beperking bij wie er sprake is van ontregeling te kunnen handelen, is beperkt. Niet zozeer bij Zozijn als wel in de hele gehandicaptensector. Er zijn natuurlijk de nodige methodieken en instrumenten voorhanden. Maar toch is dit niet genoeg. Vilans peilde in 2020 bij zorgmedewerkers aan welke kennis er behoefte zou zijn. Op nummer 1 van de top 10 van kennisvragen die Vilans maakte, staat: meer kennis over werkende interventiemethoden (zie de rapportage Vilans).

Onderzoek met Universiteit Utrecht

Zozijn werkt via verschillende wegen mee om deze kennis te vergroten. In de eerste plaats doet Zozijn dat door het ontwikkelen van de eigen zorgprogramma’s Terts en Kwint. Maar Zozijn doet ook wetenschappelijk onderzoek. Zozijn werkt samen met de Universiteit Utrecht aan een onderzoek naar de rol die stress speelt in het ontstaan en voortduren van mentale ontregeling bij mensen met een ernstige verstandelijke beperking. Het doel van dit onderzoek is om te komen tot betere handvatten voor het vormgeven van interveniërend handelen.

Stress en mentale ontregeling

Matthijs Heijstek (gedragswetenschapper in de regio Oost-Veluwe) voert namens Zozijn dit promotieonderzoek uit samen met Prof. dr. Marian Jongmans en dr. Lex Wijnroks van de Universiteit Utrecht. In de eerste fase van het onderzoek wordt onderzocht welke stressoren, vanuit het heden en vanuit de levensloop, bijdragen aan stress. Aan dit onderzoek doen een groot aantal cliënten uit het hele land mee. In een volgende fase worden er een kleiner aantal cliënten bij wie sprake is van zeer intensieve begeleiding en een grote gevoeligheid voor ontregeling langdurig gevolgd.

Matthijs Heijstek is een ervaren orthopedagoog-generalist. Hij publiceerde al eerder over stress-gerelateerde onderwerpen. Zo schreef hij in 2014 Methode ARGOS, waar het gaat over het begeleiden van cliënten met een hechtingsstoornis (vanuit het perspectief omgaan met stressbronnen). In 2014 schreef hij ook Werken met De Curve over het in balans brengen van de prikkels en activiteiten in een dagprogramma.