Iemand helpen weer grip op het leven te krijgen

Veel mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) wonen zelfstandig, maar lopen in het dagelijks leven door hun hersenletsel tegen problemen aan. Dat geldt vaak ook voor hun partner en andere gezinsleden, die zich moeten aanpassen aan de nieuwe situatie. Ambulante begeleiding in de thuissituatie helpt hen om weer grip te krijgen op hun veranderde leven. Wendy Waalderbos, ambulant begeleider bij Zozijn Op Pad, vertelt erover. 

Begeleiding van mensen met NAH is maatwerk en dat geldt ook voor ambulante begeleiding. Want ondanks dat er veel overeenkomsten zijn in de gevolgen voor mensen met NAH, zijn er ook veel individuele verschillen. Als ambulant begeleider merkt Wendy dat dagelijks. 

"De gevolgen van het hersenletsel worden bepaald door de aard, de plaats en de omvang van het letsel, door hoe iemand vóór het letsel was en door iemands leefsituatie. Die leefsituatie heeft bijvoorbeeld betrekking op hoe iemand woont: alleen, met een partner of een gezin. Dat zijn allemaal factoren die van invloed zijn op de hulpvraag. Iedere cliënt met NAH is anders en dat vraagt een persoonsgerichte aanpak"

Beginnen met een zorgvuldige verkenning

Daarom begint een traject van ambulante begeleiding altijd met een zorgvuldige en uitgebreide beeldvorming, vertelt Wendy. "Ik laat de cliënt altijd eerst vertellen: wat is er gebeurd, hoe beleeft hij of zij de nieuwe situatie, waar loopt hij of zij tegenaan? Ook praat ik met de naasten: wat is er voor hen veranderd, waar lopen zij tegenaan? Daarnaast verzamel ik de medische informatie. En als er een neuropsychologisch onderzoek is gedaan, helpt dat ook om inzicht te krijgen in de gevolgen van het letsel.

"Een leidraad bij deze verkenning is de methodiek Hooi op de Vork. "Dit is een methodiek die Zozijn Op Pad al geruime tijd gebruikt. Het is een goed hulpmiddel om de gevolgen van hersenletsel bij iemand in kaart te brengen. Vervolgens biedt het ook handvatten om de cliënt weer grip op het leven te gaan bieden." Lees hier een artikel over Hooi op je Vork.

Hulp van gedragsdeskundige of orthopedagoog

Soms is het lastig om een goed en compleet beeld krijgen, vertelt Wendy. "Als ik over bepaalde dingen twijfel, vraag ik hierover advies aan één van de gedragsdeskundigen of orthopedagogen binnen Zozijn Op Pad." 

Ze illustreert met een voorbeeld. "Zo kreeg ik een nieuwe cliënt en ontdekte ik al snel dat deze man depressief was. Maar was hij al depressief vóór het letsel? En zo ja, in welke mate? Of was daar geen sprake van en is de depressiviteit het gevolg van het rouwproces vanwege het hersenletsel? Het is belangrijk om dat duidelijk te krijgen, want het bepaalt mede de insteek van de in te zetten hulpverlening.

"Een ander voorbeeld: "Iemands huis is een chaos. Is dat het een gevolg van het letsel of was iemand daarvoor ook al chaotisch? Dat zijn allemaal zaken die je duidelijk moet krijgen, om iemand goed te kunnen ondersteunen en om rekening te houden met hoe iemand voor zijn letsel was."

Maar de meeste mensen met NAH merken aan veel dingen dat ze door het letsel veranderd zijn. "En dat brengt altijd een rouwproces op gang. Het is belangrijk om daar als ambulant begeleider aandacht voor te hebben en iemand daar goed in te begeleiden. Want om verder te kunnen, is het belangrijk het verwerkingsproces goed te doorlopen."

Weer grip op het leven krijgen

In het begin bezoekt Wendy de cliënt wekelijks. Later kan dat worden teruggebracht naar bijvoorbeeld eens per twee weken. "Van veel mensen met NAH staat in het begin het leven op zijn kop. Het eerste wat je als ambulant begeleider wil, is rust brengen in iemands leven. Pas als dat gelukt is, kun je volgende stappen nemen. Die zijn er allemaal op gericht om iemand weer grip en eigen regie op zijn of haar leven te laten krijgen."

Dat 'grip op je leven' richt zich op alle belangrijke leefgebieden. Denk daarbij aan gezondheid, familie en relatie, sociale contacten, werk, vrije tijd, financiën, onafhankelijkheid en zingeving.

Inzicht geven in de gevolgen van het hersenletsel

"Vermoeidheid en prikkelgevoeligheid zijn bekende gevolgen van hersenletsel", illustreert Wendy. "Veel mensen met NAH gaan in het begin voortdurend over hun grenzen heen, omdat ze het oude leven dat ze gewend waren weer willen oppakken. Met als gevolg dat het steeds slechter met ze gaat. Als ambulant begeleider help je hen om structuur in hun leven te brengen en om keuzes te kunnen maken die goed voor hen zijn." 

Het is dan ook belangrijk dat iemand goed begrijpt wat de gevolgen zijn van zijn of haar hersenletsel. "Een belangrijk onderdeel van mijn werk als ambulant begeleider is cliënten inzicht geven in de gevolgen van hun letsel. En niet alleen de persoon zelf, maar ook hun naasten en andere mensen in de directe omgeving. Dat heet psycho-educatie." 

Ook een luisterend oor bieden

Rust brengen, inzicht geven in de gevolgen van het letsel, ondersteunen bij een veranderd leven en kijken naar wat er wel kan, zorgen dat iemand weer grip krijgt op het leven: dat is de kern van het werk van de ambulant begeleider. "En zeker ook belangrijk: een luisterend oor bieden", merkt Wendy op. 

"Dat merk ik iedere keer weer als ik mijn cliënten bezoek. Er is die week dan van alles gebeurd waarover ze hun verhaal kwijt kunnen. Soms ben jij daar als ambulant begeleider de aangewezen persoon voor. Ik merk aan veel cliënten dat het hen oplucht als ze dat even kunnen doen. Het maakt hun hoofd leeg en dan kunnen ze weer verder."

Overigens kan de ambulant begeleider ook ondersteunen bij praktische zaken, zoals het afhandelen van de post, het verzorgen van de administratie, en contact met de bedrijfsarts of het UWV. "Ook dat brengt rust in iemand leven", benadrukt Wendy.

Vaak kleine successen, maar veel waard

"Het is fijn om te zien dat je balans kunt brengen in iemands situatie en dat deze persoon weer grip krijgt op zijn of haar leven", zegt Wendy. "En ook als je ziet dat iemand weer positiever in het leven staat en stappen neemt, bijvoorbeeld door een oude hobby weer op te pakken of vrijwilligerswerk te gaan doen. Het zijn vaak kleine successen, maar heel veel waard."

Lees hier een interview met Arjan Dunnewold, die na op het oplopen van NAH zijn leven weer op de rit kreeg dankzij ambulante begeleiding van Zozijn Op Pad.

Lees hier een interview met Paul Buers, contractmanager bij Zozijn, over hoe te verwijzen naar ambulante begeleiding.